İlk teneke kutulardan örnekler

Teneke kutu üretiminin gelişimi uzun yıllar konserve sanayinin gelişimi ile paralellik göstermiş ve başlangıçta konserve kutuları konserve fabrikalarında üretilmiştir (Şekil 1.1 ve 1.2). Bu nedenle, teneke kutunun tarihçesi konserve sanayinin tarihçesi ile birlikte anlatılmıştır.
1795 yılında Napolyon'un başında bulunduğu Fransız hükümeti, gıdaların daha iyi koşullarda Saklanmasını sağlayana 12.000 frank ödül vereceğini açıklamıştır.
Şekercilik ve turşuculuk konusunda tecrübesi olan ve konserveciliğin babası olarak anılan Fransız Nicholas Appert ağzı mantarla kapatılan kavanoz içinde gıdaların sterilize edilip saklanabileceğini göstermiş ve 1809 yılında ödülü almıştır.

İlk teneke kutulardan örnekler

1810 yılında İngiltere'de Peter Durand adında bir tenekeci gıdaların muhafazasında teneke kutuları kullanmış ve Kral III. George'dan patent almıştır. Bu suretle ilk defa konserve sanayinde teneke kutular, kolay kırılan kavanozların yerine kullanılmaya başlamıştır.
1810 yılında Appert "Bitkisel ve Hayvansal Maddelerin Uzun Zaman Dayandırılması Sanatı" adındaki kitabını yayınlamıştır.
1813 yılında iki İngiliz Bryan Donkin ve John Hall, Durand'ın patentini kullanarak ilk ticari konserve üretimine başlamışlardır. Bundan sonra da teneke kutu hızla yayılmıştır. Donkin ve Hall İngiltere'deki Dartford demir işletmesinin de kurucularıdır.
1817 yılında İngiltere'den Amerika'ya göç eden William Underwood, 1820 yılında Boston'da konserve üretimine başlamıştır.
1818 yılında ABD'ye göç eden Peter Durand Amerika'ya ilk teneke kutuyu getirmiştir.
1819 yılında Ezra Daggett ve damadı Thomas Kensett New York'da balık ve ıstakoz konservesini ticari boyutlarda teneke kutularda yapmaya başlamışlardır.
1823 yılında Fransız asıllı Pierre Antoine Angilbert, dip ve kapakları zımba ile kesmeye başlamıştır.
1825 yılında Thomas Kensett konserve ambalajı olarak teneke kutuyu kullanmaya başlamış ve patentini almıştır. Amerikan İç Savaşı sırasında konserve gıdalara olan ihtiyaç artmış ve bu konudaki çalışmalar hızlanmıştır.
O tarihlerde teneke kutular tek tek elle lehimlenerek üretilmiştir. Kutu dipleri, kenetleme tekniği bilinmediği için, teneke daire makası ile daire şeklinde kesilip kutu gövdesine lehimlenmiştir. Tecrübeli, iyi bir elemanın günde tek başına üretebildiği kutu miktarı 60 adetten, kutu üretim tekniklerindeki ilerlemeye paralel olarak, 100 adete kadar çıkmıştır.
1847 yılında Allen Taylor pedallı presi bulmuş ve dip ve kapak üretiminde kullanmıştır. Aynı tarihlerde lehimlemede kullanılan, fazla başarılı olmayan, asitlerin yerine reçine kullanılmaya başlanılmıştır. Greenwich, New Jersey'de bulunan Watson Brothers konserve fabrikasında kutu yapımında çok tecrübeli bir eleman olan William Reeves günde 1800 adet kutu üretmeyi başarmıştır.
Diğer bir kaynağa göre de 1849 yılında Henry Evans kutu diplerini tek operasyonda yapan presi bulup patentini almıştır.

18. yüzyılın 2. yarısında kutu üretimi

1856 yılında İngiltere'de Henry Bessmer, daha sonra ABD'de William Kelly dökme demirden çelik elde etmeyi bulmuşlardır. Aynı yıllarda Gail Borden kutulanmış konsantre sütün patentini almıştır.
1858 yılında Waterbury - Connecticut'da yaşayan Ezra J. Warner ilk teneke kutu açacağını yapmış ve patentini almıştır. İç savaş sırasında bu açacak askerler tarafından çok kullanılmıştır.
1860 yılında İsac Salman sterilizasyon sırasında suyun içine CaCI2 ilave ederek suyun kaynama noktasını 115°C'ye yükseltmiş ve sterili-zasyonun daha sağlıklı yapılmasını sağlamıştır. Bu suretle 5-6 saat süren sterilizasyon 25-45 dakikaya inmiştir.
1864 yılında ilk büyük ölçekli balık konservesi Sacramento River'da yapılmıştır.
1866 yılında E.M. Lang teneke kutu diplerinin özel lehimlenme tekniğini bulmuş ve patentini almıştır. Aynı yıl I. Osterhould açacaklı teneke kutunun patentini almıştır.
1870 yılında William Lyman ilk dişli teneke kutu açacağının patentini almıştır.
1874 yılında Shriver otoklavı icat etmiştir.

Eski kutu örnekleri

1875 yılında demir levhaların yerini çelik levhalar almaya başlamıştır. Bu tarihten sonra kutu üretim makinalarında büyük gelişmeler olmuştur. Bridgeton şehrinde faaliyette olan Ferracute Machine Company birçok pres ve lehimleme makinası yapmıştır.

1875 yılında Şikago'da Arthur A.Libby ve William J.Wilson konik kutuda ilk sığır eti konservesi yapmışlardır.
1876 yılında akan lehim bulunmuştur. Aynı yıl sardalye kutuda konserve edilmiştir.
1877 yılında basit yan kenet makinesi yapılmıştır.
1880-1890 yılları arasında ilk otomatik kutu yapma makineleri sayesinde büyük üretim artışı sağlanmıştır. Bu tarihlerde demir levhalar yerine Bessemer çeliğinden yapılmış levhalar kutu yapımında kullanılmıştır. Bu levhalar üzerine kalay kaplama, ergimiş kalayın içine batırılarak yapılmıştır.
1883 yılında Şikago'daki The Narton Brothers Company ilk yarı otomatik yan kenet lehimleme makinasını yapmış ve ilk günlerde saatte 2500 kutu yapan bu makine geliştirilerek saatte 6000 kutu yapar hale getirilmiştir.
1892 yılında tenekeden sigara kutusu üretilmiştir.
1894 yılında Wisconsin Üniversitesinden H.L. Russell bozulmuş kutulu bezelye konservesinde canlı organizmalar olduğunu tespit etmiştir. Bunun sonucunda sterilizasyon sıcaklığı ve süresi arttırılmıştır.
1894 yılında Ams Machine Company çift kenetli kutu üretimine başlamıştır.

1898 de George W. Cobb konserve fabrikası konserve kutularını o günün şartlarına göre mükemmel hale getirmiştir. 1899 yılında Helbling ve Pertsch ilk metil ve etil kloridli basınçlı aerosol kutusunu yapmış ve patentini almışlardır. 1914 de teneke üzerine basılan mürekkebi kurutan kontinü fırınlar yapılmaya başlanılmıştır.1901 yılında Narton Brother diğer 60 şirketi ve bunlara ait 123 fabrikayı satın alıp 1901 yılında "Amerikan Can Company" i kurmuştur. 1904 yılında Narton American Can'den ayrılarak Continental Can Company'i kurmuştur. 1909 yılında tuna konservesi yapılmaya Kaliforniya'da başlanılmıştır. 1917 yılında Ernest Möeller (Bayer) kutuda aspirini çıkarmıştır. Aynı yıl açacaklı kahve kutusu üretilmiştir. 1920 yılında gelindiğinde ortadan delikli, lehimli konserve kutusu yerini bu günkü lehimsiz, çift kenetli üst kapaklı konserve kutusuna terk etmiştir. 1921 yılında konserve edilmiş mısırın renk değişimini önlemek için çinko oksit kullanılmaya başlanılmıştır. 1921 yılında kutulanmış mısır konservesinde mısırın kararmasını önlemek için çinko oksit kullanılmıştır. 1922 yılında Eric Rotheim Norveç'te ilk modern aerosol kutusunu yapmıştır. Aynı yıl Florida'da kutulanmış limon suyu ihraç edilmiştir. 1922 yılında P. H. Chopped tarafından kutuda köpek ma-ması yapılmıştır.

Eski kutu örneği

1904 yılında Carnaud Boulogne - Billancourt fabrikasının preshane bölümü

Otomatik kutu hattın ön tarafının görüntüsü (1925 Fransa)

1926 yılında kutulanmış Jambon (SPAM) yapılmıştır.
1927 yılında Norveç'li Erik Rotheim ilk valfli aerosol kutusunu üretip patentini almıştır.
1929 yılında soğuk haddelemeli teneke üretimi başlamıştır.
1931 yılında elektrikli kutu açacağı üretilmiştir.
1933 yılında ilk motor yağı kutusu üretilmiştir.
1935 yılında Virgina'daki Kruger Brewing firması Kruger Vream Ale birasını kutuya koymuştur.
1936 yılında elektrolitik yöntemle kalay kaplama metodu devreye sokulmuş ve daldırma kalay kaplama metodu zamanla yerini bu metoda bırakmıştır.
1938 yılından sonra kolalı içecekler kutuya konmaya başlamıştır.
1943 yılında Lyle Goodhue ve William Sullivan seyyar basınçlı aerosol kutusunu yapmışlardır. Bunlar İkinci Dünya Savaşında tahta kurusunun sebep olduğu malaria hastalığını önlemede kullanılmıştır.
1945 yılında aerosol kutuları çok geniş bir pazara sahip olmuştur.
1949 yılında püskürtme boya Edward Seymour tarafından bulunmuştur. İlk püskürtme boyalar alüminyumlu boyalardır.
1955 yılında Nevada'da Atom bombasının kutulu konserve gıdalara tesiri test edilmiş ve konserve gıdalara tesir etmediği anlaşılmıştır.
1957 yılında kutu yapımında alüminyum kullanılmaya başlanmıştır.
1959 yılında ilk yarı otomatik dikiş kaynak makinesi imal edilmiştir. Aynı yıl ilk alüminyum bira kutusu yapılmıştır.
1960 yılında ilk alüminyum kolay açılır kapak üretimi başlamıştır.
1963 yılında Reynold Metals Co. ilk alüminyum meşrubat kutusunu yapmıştır.
1964 yılında ilk otomatik dikiş kaynak makinesi yapılmıştır. Aynı yıl ilk iki parçalı kutu üretimi geliştirilmeye başlanılmıştır.
1965 yılında TFS üretimi başlamıştır.
1969 yılında aerosol kutuları için ilk otomatik dikiş kaynak makinesi üretilmiştir.
1970 yılında geri dönüşüm gündeme gelmiştir.
1978 yılında Superwima kaynak patenti Soudronic tarafından alınmış ve yüksek hızlı dikiş kaynak makineleri konserve kutusu üretiminde kullanılmaya başlanılmıştır.
1991 yılında tenekeden ilk başarılı kolay açılır kapak yapılmıştır.
Günümüzde teneke kutular modern hatlarda yapılmakta, yalnız Amerika Birleşik Devletlerinde günde 200 milyondan çok daha fazla kutu kullanılmakta, yılda 133 milyar kutu üretilmektedir.
Kutulara konan ürün çeşidi 2500'ün üzerindedir.
Kutu üretim hatlarının hızı 2500 kutu / dakikanın üzerine çıkmıştır.

Otomatik kutu hattının arka tarafının görüntüsü (1925 Fransa)

1930 Yılında teneke matbaasından bir görüntü